آیا ضرر قلیان از سیگار کم‌تر است؟ بررسی علمی واقعی
باور عمومی، یا واقعیت علمی؟
در میان کاربران دخانیات، جمله‌ای که بارها شنیده‌ایم این است:
«قلیان ضررش از سیگار کم‌تره!»
اما آیا این باور رایج، پشتوانه علمی هم دارد؟ یا فقط یک توجیه برای عادت دود کردن است؟
در این مقاله، به طور دقیق و علمی به بررسی مقایسه ضرر قلیان و سیگار می‌پردازیم و از زاویه‌ای واقع‌گرایانه نشان می‌دهیم که کدام یک آسیب‌زننده‌تر است.
تفاوت‌های بنیادی بین قلیان و سیگار
بهتر است قبل از خرید قلیان یا سیگار در ابتدا این مقاله را مطالعه و بررسی کنید.
زمان مصرف
سیگار: هر نخ معمولاً ۵ تا ۷ دقیقه زمان مصرف دارد.
قلیان: هر وعده استفاده ممکن است ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول بکشد.
حجم دود
مطالعات نشان می‌دهد حجم دودی که در یک جلسه قلیان‌کشیدن وارد بدن می‌شود، حدود ۴۰ تا ۱۰۰ برابر بیشتر از یک نخ سیگار است.
نوع سوختن
سیگار: توتون مستقیم می‌سوزد.
قلیان: تنباکو به واسطه‌ی زغال غیر مستقیم حرارت می‌بیند، که منجر به تولید مونوکسید کربن بیشتر و سموم ناشی از زغال می‌شود.
بررسی علمی مضرات قلیان
1. افزایش مونوکسید کربن در خون
طبق تحقیقات انجام‌شده توسط مؤسسه قلب آمریکا (AHA)، سطح مونوکسید کربن خون بعد از یک وعده قلیان‌کشیدن به‌مراتب بیشتر از سیگار است.
مونوکسید کربن یکی از عوامل خطرناک در ایجاد بیماری‌های قلبی و مغزی است.
2. ریسک بیماری‌های ریوی و سرطانی
قلیان به دلیل حرارت زغال، مقدار زیادی مواد سرطان‌زا مثل بنزن، نیتروزآمین‌ها و فلزات سنگین تولید می‌کند که جذب ریه می‌شود. برخلاف تصور عموم، آب قلیان این سموم را فیلتر نمی‌کند.
3. انتقال بیماری‌های عفونی
استفاده مشترک از شلنگ قلیان در کافه‌ها و جمع‌های دوستانه باعث انتقال بیماری‌هایی مثل:
هپاتیت B
تبخال
ویروس کرونا
سل
4. وابستگی روانی و جسمی
تنباکوهای قلیان نیز مانند سیگار، حاوی نیکوتین هستند. این ماده به شدت اعتیادآور است. بسیاری از افراد بدون اینکه متوجه باشند، به مرور به مصرف قلیان وابسته می‌شوند.
مقایسه مستقیم ضرر قلیان و سیگار
| معیار | سیگار | قلیان |
|---|---|---|
| مدت زمان مصرف | کوتاه (۵ دقیقه) | طولانی (۱ ساعت یا بیشتر) |
| میزان دود وارد شده به ریه | کم‌تر | بسیار بیشتر |
| حرارت و سوخت | مستقیم | غیر مستقیم با زغال |
| میزان نیکوتین دریافتی | بالا | بالا یا متوسط، بسته به نوع تنباکو |
| احتمال انتقال بیماری عفونی | کم | بالا (در صورت استفاده مشترک) |
| ترکیب با طعم‌دهنده‌ها | ندارد | دارد، ولی همچنان مضر است |
قلیان طعم‌دار، دشمنی با چهره دوست‌داشتنی
یکی از عواملی که قلیان را برای نوجوانان و جوانان جذاب کرده، طعم‌دهنده‌های میوه‌ای است.
طعم‌های محبوبی مثل:
نعناع آیس
دوسیب
هندوانه یخی
بلوبری و…
اما همین اسانس‌ها باعث افزایش مواد شیمیایی ناشناخته و سرطان‌زا در تنباکو می‌شوند. بسیاری از افراد به اشتباه فکر می‌کنند اگر طعم‌دهنده داشته باشد، ضرر آن کم‌تر است!
قلیان برای زنان، بارداری و کودکان چه خطراتی دارد؟
ضرر قلیان برای بانوان:
افزایش ریسک پوکی استخوان
کاهش قدرت باروری
اختلال در هورمون‌ها
ضرر قلیان برای بانوان باردار:
کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین
خطر سقط جنین و زایمان زودرس
تولد نوزاد با وزن کم
ضرر قلیان برای کودکان در معرض دود:
آسیب جدی به ریه و مغز در حال رشد
افزایش خطر آسم و آلرژی
کاهش سطح یادگیری و تمرکز
فریب آب قلیان را نخورید!
یکی از بزرگ‌ترین افسانه‌ها درباره قلیان این است که آب موجود در بدنه آن، دود را تصفیه و پاک می‌کند.
اما طبق آزمایش‌های انجام شده:
آب تنها کم‌تر از ۵٪ از سموم را فیلتر می‌کند.
سمومی مثل مونوکسیدکربن، نیکوتین و فلزات سنگین به راحتی از آب عبور می‌کنند و وارد بدن می‌شوند.
درنهایت قلیان بهتر است یا سیگار؟
با توجه به حجم دود، مدت زمان مصرف، وجود زغال، اسانس‌های شیمیایی و استفاده‌ی اجتماعی و اشتراکی از قلیان، واقعیت علمی این است که قلیان نه تنها کم‌ضررتر از سیگار نیست، بلکه در بسیاری موارد، خطرناک‌تر هم هست.
باور اینکه «قلیان ضرر ندارد» یا «آب دود را تصفیه می‌کند» تنها یک توهم است که باعث گسترش بیشتر استفاده از آن شده. مطالعات علمی متعدد در سراسر جهان نشان می‌دهند که قلیان تأثیرات مخرب‌تری بر بدن دارد و به هیچ عنوان جایگزین سالمی برای سیگار نیست.
اگر به دنبال کاهش آسیب هستید، راه‌حل واقعی نه در قلیان است و نه در سیگار؛ بلکه در ترک کامل مواد دخانی و حرکت به سوی سبک زندگی سالم‌تر است.
